امسال هوا گرمتر از سال‌های قبل است؟

روزنامه اعتماد: روزهای داغ تابستان آمده و دمای هوای شهرهای کشور، ‌روز به روز بیشتر می‌شود. مرداد ماه را می‌توان گرم‌ترین یا شاید یکی از دو ماه گرم سال دانست، ‌آنقدر که داد اهالی شهرهای جنوبی ایران درآمده است. ‌هر روز عکس‌هایی از آثار افزایش دمای هوا در شهرهای جنوبی و جنوب شرقی و غربی کشور دست‌به‌دست می‌شود و دماسنج‌هاست که درجه‌های ٥٠ به بالا را نشان می‌دهند.

در خبرها آمده بود که ماه ژوئن گذشته، گرم‌ترین ژوئن تاریخ شناخته شد. بنابر گزارش‌های سازمان ملی اقیانوسی و جوی ایالات متحده امریکا، دمای ژوئن سال ٢٠١٦، ٩/٠ درجه سلسیوس بیشتر از میانگین دمای قرن بیستم شد. در این میان، گازهای گلخانه‌ای در جهان، تاثیر بسزایی در افزایش دمای کره زمین داشته که سال به سال هم تاثیرات بیشتری به دنبال خواهد داشت.


سرپرست گروه‌های آسیب‌پذیری و انطباق طرح ملی تغییر آب و هوا در سازمان محیط زیست عوامل گوناگونی را در این افزایش دما در دهه‌های اخیر موثر می‌داند.

علیرضا مساح معتقد است تنها تاثیر گازهای گلخانه‌ای نیست که باعث این افزایش دما شده است. مساح در این خصوص گفت: چهار عامل روی این افزایش دما می‌توانند تاثیر بگذارند. یکی از آنها، پدیده‌های دورپیوند است مثل بحث ال نینیو که در سال گذشته، ‌شدیدترین ال‌نینیو را در ٦٠ سال گذشته شاهد بودیم، ‌البته الان داریم در فاز لانینو می‌رویم اما همچنان ال نینیو هم جزو عوامل طبیعی محسوب می‌شود. عامل دوم، عوامل طبیعی است مثل فعالیت‌های خورشیدی یا نزدیک شدن مدار زمین به دور خورشید که به شکل طبیعی از پیدایش بشر تاکنون رخ داده و می‌دهد، ‌گاهی زمین از خورشید دور می‌شود که یخبندان‌ها را ایجاد می‌کند و گاهی نزدیک می‌شود که گرمای هوا افزایش می‌یابد.

مساح، سومین و مهم‌ترین عامل افزایش دما را افزایش گازهای گلخانه‌ای می‌داند و معتقد است: اگر بتوانیم ثابت کنیم افزایش دمای ژوئن از تاثیر گازهای گلخانه‌ای بوده، می‌توانیم بگوییم تغییر اقلیم رخ داده است. در واقع افزایش دما متاثر از این چند عامل است به شکل کم و زیاد. تنها عاملی که از نگاه مساح، ‌غیرطبیعی و انسان‌ساز است، ‌گازهای گلخانه‌ای است که موثرتر از بقیه عوامل محسوب می‌شود.

مساح درباره دوره‌های زمانی و احتمال افزایش دما نیز گفت: ما دو بحث داریم، یکی اینکه در گذشته افزایش دما مربوط به کدام عامل است و دیگری اینکه در آینده چه اتفاقی می‌افتد. آنچه مشخص است این است که گذشته خیلی مهم نیست، اما اینکه میزان این افزایش در آینده چه خواهد شد، ‌پیش‌بینی‌هایی داریم که مدل‌هایی هستند به نام «گردش عمومی جو». این مدل‌ها وضعیت گازهای گلخانه‌ای را درنظر می‌گیرند و وضعیت متغیرهای اقلیمی را پیش‌بینی می‌کنند. در این مدل‌ها، نسبت دوره ٢٠١٦ تا ٢٠٣٥ میلادی که دوره‌ای ٢٠ ساله است را به دوره ٢٠ ساله گذشته که از ١٩٨٦ تا ٢٠٠٥ بود درنظر گرفتند، ‌مشخص شد یک تا یک و نیم درجه افزایش دما را نسبت به آن دوره خواهیم داشت. در این افزایش دما، شاهد تبخیر زیاد منابع آبی، ‌کاهش رطوبت خاک، ‌کاهش رواناب‌ها و به تبع آن افزایش آتش سوزی در جنگل‌ها خواهیم بود. حتی اگر میزان بارش مان همین قدر باشد یا حتی ١٠ درصد افزایش پیدا کند، ‌تبخیر آنقدر زیاد خواهد بود که کاهش رواناب‌ها را خواهیم داشت.

سناریوی افزایش ٥ درجه‌ای تا ٢١٠٠

معضل گازهای گلخانه‌ای، ‌بحثی است که در کاپ ٢١ که سال گذشته در پاریس برگزار شد، ‌آنقدر جدی بود که کشورهای توسعه‌یافته متعهد شدند تا سال ٢١٠٠ میزان انتشار گازهای گلخانه‌ای‌شان را به حدی برسانند که تنها زمین ٢ درجه گرم‌تر شود. کشورهای در حال توسعه هم در کنار آنها، تعهد به مشارکت دادند. علی‌اصغر رجبی، رییس مرکز ملی هوا و تغییرات اقلیم سازمان محیط زیست هم با تایید تاثیر زیاد گازهای گلخانه‌ای، ‌گفت: پدیده گرم شدن کره زمین، جهانی است، آن‌هم به خاطر غلظت ذرات منتشرشده‌ای است که برای جو درنظرمی‌گیریم. هرچه غلظت و حجم این ذرات در جو بیشتر شود، بازتابش مجدد نور زمین به زمین بیشتر می‌شود. در واقع نور خورشید مستقیم از اینها رد می‌شود و به زمین می‌رسد، ٢ درصد جذب زمین می‌شود و ٩٨ درصد به فضا برمی‌گردد. هرچه غلظت این ذرات بیشتر شود، بازتابش نور به زمین بیشتر می‌شود و افزایش دما خواهیم داشت. این ذرات در واقع همان گازهایی معادل co٢ و مشابه آن هستند.

رجبی با اشاره به سناریوی نوشته شده در IPCC (هیات بین‌الدولی تغییر اقلیم) در خصوص پیش‌بینی دمای هوا با تاثیر از گازهای گلخانه‌ای تا سال ٢١٠٠ گفت: چنانچه وضعیت همین‌طور پیش رود، مدل‌های مختلفی را می‌توان پیش‌بینی کرد. IPCC سناریویی را تا سال ٢١٠٠ شبیه‌سازی کردند که نشان می‌دهد از ١٨٥٠ که انقلاب صنعتی شروع شد، سیر دما را رکورد کردند. اعلام کردند از حالا به بعد اگر این روند ادامه‌دار باشد، می‌تواند افزایش‌های بیشتر هم داشته باشیم. در بدترین سناریوها، افزایش دما را نسبت به سال ١٨٥٠ تا ٥ درجه هم پیش‌بینی کردند.

او به کاپ ١٦ اشاره کرد و گفت: بر این اساس، ‌در کاپ ١٦ در مکزیک تصمیم مهمی گرفته شد که در آن هدف‌گذاری کردند که تا سال ٢١٠٠ دمای کره زمین تا ٢ درجه بیشتر نشود. بر اساس اعلام سازمان هواشناسی هوای تهران تا امروز، ‌رکورد ٦/٤١ درجه را داشت. اما از ابتدای سال تا هفته اول مرداد، ‌گرم‌ترین روز سال، ‌پنجشنبه گذشته بود که ٦/٤١ درجه سانتیگراد ثبت شد. اما در سال‌های اخیر، رکورد هوای تهران با ٤٣ درجه شکسته شده است.

احد وظیفه درخصوص بیشینه دمای تهران در سال‌های گذشته گفت: در سال‌های ١٩٥٨، ١٩٧٣، ‌١٩٧٥و ٢٠٠٣، در تهران دمای ٤٣ درجه هم داشتیم. اما بیشینه دمای تهران در امسال، ‌تا امروز ٦/٤١ درجه بوده است. اما ترتیب مشخصی ندارد که هر سال نسبت به سال قبل حتما افزایش دما داشته باشیم. هرسال نوسانی دارد، بعضی سال‌ها در زمستان منفی ١١یا ١٤ درجه هم داشتیم. سال ٨٦ برای ده روز کمینه دمای تهران زیر صفر بود. این موج‌ها عبور می‌کنند. او همچنین در خصوص دماهای اعلام شده در شهرهای مختلف کشور گفت: اینکه از روی دماسنج خودرو دمای هوا را اعلام کنیم، ‌استاندارد نیست. در مراکز هواشناسی، ‌دماسنج باید درون جعبه چوبی سفیدرنگی که شبکه است و باد در آن حوالی جریان دارد باشد. ضمنا نباید زیرنظر تابش مستقیم آفتاب باشد. همچنین باید در دو متری سطح زمین قرار گیرد. به این دما، ‌دمای دو متری می‌گویند که همان دمایی است که در گزارشات هواشناسی خوانده می‌شود.